Opgave groen

Zeist is een ‘levend netwerk’ van natuur, landschap en cultuurhistorie; groen is ons goud! Het is hét imago van Zeist, het DNA, het is kenmerkend, sturend ook in hoe Zeist zich ontwikkelt en de belangrijkste waarde voor inwoners.

Groen en landschap is in Zeist al eeuwenlang de motor achter de ontwikkeling van Zeist. Denk aan Ridderhoven, kastelen, buitenplaatsen, de bevolkingsgroei, villa- en arbeiderswijken en vele zorginstellingen. In Zeist is groen nog steeds iets dat invloed heeft hoe we over onze omgeving denken en ermee omgaan.

Ons groen en het landschap staan niet op zichzelf. Zo maakt het onderdeel uit van grotere gehelen, zoals het Natuurnetwerk Nederland (NNN). Het groen in Zeist is op te delen in 4 delen:

1. Utrechtse Heuvelrug
2. flanken Utrechtse Heuvelrug/Stichtse Lustwarande
3. Kromme Rijngebied
4. het groen binnen bebouwd gebied

De fysieke leefomgeving is sfeerbepalend voor een goed leven in Zeist. Groen maakt in de gemeente Zeist een belangrijk deel uit van die sfeer. Qua oppervlakte beslaat het groen ongeveer de helft van de totale fysieke leefomgeving: 2,52 miljoen m2 openbaar groen tegenover 2,6 miljoen m2 verharding. Er staan 35.000 straat- en laanbomen in Zeist. Dat is bijna 1,4 boom per woning.

Hoe drukker de omgeving wordt, hoe groter het belang van de natuur. Niet alleen voor luwe recreatie, maar zeker ook voor robuuste natuurbuffers voor de ontwikkeling en versteviging van de gebiedseigen biodiversiteit. Zo voorkomen we dat al het landschap wordt volgebouwd, of gedegradeerd tot een stadspark met de focus op intensief leisuregebruik.

Voor de toekomst zijn de volgende ontwikkelingen risicovolle uitdagingen voor onze natuurgebieden. Deze ontwikkelingen vergen een weloverwogen keuze van de mogelijkheden en beperkingen.

• Verstedelijking, want niet alles is (altijd en overal) te combineren.
• Klimaatverandering met uitdagingen voor klimaatbestendig groen.
• Verdroging met effecten op de natuur, landbouw en drinkwatervoorziening.

Groen in Zeist is alleen al omwille van de hoeveelheid nooit 'alleen maar' een stukje groen. Het geeft uiting aan onze historie, ons karakter van Zeist en het groen draagt bij aan vele aspecten die voor een goed leven onmisbaar zijn, zoals:

• Groen bevordert de gezondheid, bijvoorbeeld door een vermindering van stress.
• Groen brengt mensen bij elkaar, zoals in parken.
• Het verhoogt de beleving van mensen in wijken en buurten.

Het is dan ook begrijpelijk dat er op dit gebied vele ambities zijn. Zo komt aandacht voor groen en landschap in eigenlijk iedere onderzoeksrichting van de Propositie van Zeist voor. Voor iedere ontwikkeling, groot of klein, in onze fysieke leefomgeving geldt daarom: groen als uitgangspunt in plaats van als sluitpost. Dat geeft de kwaliteit waar Zeistenaren trots op zijn! Met andere woorden: we ontwikkelen natuur- en landschapinclusief. Zo blijven we altijd zorgen voor een groen dooraderd Zeist.

Concreet betekent dat in ieder geval dat er niet gebouwd wordt in het buitengebied. De huidige rode en groene contouren zijn in principe leidend: er wordt niet gebouwd buiten de rode contouren. In uitzonderlijke gevallen kan er sprake zijn van een uitruil tussen rood en groen, wanneer daarmee de algehele ruimtelijke kwaliteit verbetert.

Als het gaat om het behoud van groen, geldt hetzelfde voor biodiversiteit. Meer en meer is bekend hoe onder andere door onze leefwijze de biodiversiteit onder druk komt te staan.

Wat betekent biodiversiteit?

Simpel gezegd gaat het hierbij om de variatie aan in het wild levende planten en dieren op de wereld. Waarschijnlijk heeft u wel gehoord dat veel soorten planten en dieren uitsterven of dreigen uit te sterven. Ook in Nederland en in Zeist gaan veel soorten in aantal achteruit of dreigen ze zelfs uit te sterven. Daarom is er een biodiversiteitsvisie opgesteld. In het kort:

De gemeente Zeist wil zich de komende jaren inzetten voor het verbeteren van de biodiversiteit in de gemeente. We willen dat doen door te zorgen:

1. voor meer plekken waar (wilde) planten en dieren kunnen leven.
2. dat de kwaliteit van die plekken verbetert, zodat ze geschikt zijn voor meer planten en dieren.
3. dat al deze plekken zo goed mogelijk met elkaar verbonden zijn, zodat planten en dieren er ook kunnen komen.

Voor Zeist zou dat er zo uitzien:

• Zoveel mogelijk aaneengesloten natuurlijk gebied van de Utrechtse Heuvelrug, met het vliegveld Soesterberg als bijzonder gebied voor diverse soorten.
• Verbindingen van de Utrechtse Heuvelrug naar het Kromme Rijngebied, met oversteekvoorzieningen bij drukke wegen.
• Zoveel mogelijk verbindende landschapselementen, zoals sloten, bosjes en lanen in het open rivierengebied van de Kromme Rijn. Het Landschapsontwikkelingsplan Kromme Rijngebied geldt als beleidskader.
• De groengebieden van de Stichtse Lustwarande veiligstellen en inrichten en beheren als verbinding tussen de Utrechtse Heuvelrug en het rivierengebied.
• De kwaliteit van een aantal grotere groengebieden in de bebouwde kom verbeteren.
• Deze groengebieden met elkaar verbinden, zoals het Sanatoriumbos en het Brinkpark, door lanen, bloemrijke bermen en watergangen (natuurverbindingen).
• Oversteekplaatsen voor dieren bij wegen, waar deze een verbinding kruisen: faunavoorzieningen genoemd.
• De kwaliteit van het gebied tussen de groengebieden en de natuurverbindingen verbeteren als leefgebied voor planten en dieren, zoals de landbouwgebieden, maar ook tuinen en gebouwen.
• Zeist wil zich extra inzetten voor de wilde bijen. Speciaal hiervoor willen we een 'bijencorridor' aanleggen. Dit is een groene verbinding voor wilde bijen, vanuit Zeist-West naar het Zeisterbos en de vliegbasis Soesterberg.
• Het creëren van groene longen vanuit het buitengebied de stad in. Deze verbindingen zorgen voor meer biodiversiteit.

Enkele andere ambities voor de brede opgave ‘groen’ op een rij:

• De gemeente zet in op het veiligstellen, koesteren en versterken van het groene karakter van Zeist, dat bestaat uit een rijkdom van samenstellende, kenmerkende groene structuren. Daarbij is vooral aandacht voor zwakke schakels van de NNN. Deze zwakke punten zitten bij Den Dolder, Bosch en Duin, De Bilt en bij station Driebergen-Zeist. Ook is er aandacht voor de kwaliteit van het groen binnen de bebouwde kom. Vanwege de hoge ecologische en landschappelijke waarde zijn we terughoudend bij het bebouwen van groen in het buitengebied. Het groen moet juist gespaard en hier en daar versterkt worden.
• Samen met de andere Heuvelrug-gemeenten willen we een bijdrage leveren aan de toenemende behoefte aan groene recreatie. We onderzoeken in hoeverre Austerlitz en Den Dolder kunnen fungeren als recreatiepoorten. We stimuleren duurzame recreatieve verbindingen, zoals Toeristische Overstap Punten (TOP’s) en wandel- en fietspaden. Wij zien extra kansen in de vernieuwing van station Driebergen-Zeist.
• We richten landschappen zo in dat deze bewegen stimuleren en ontmoeten en ontspannen faciliteren. Bijvoorbeeld via wandel-, fiets- en vaarroutes en sportfaciliteiten.
• De verschillen in landschapstypen koesteren, zichtbaar houden en versterken en bevorderen dat landschappelijke structuren doorlopen in de directe omgeving van mensen.
• De gemeente wil de hoge milieukwaliteiten die zij nu heeft behouden.
• Onvermijdelijk in een groene omgeving, is aandacht voor het voorkomen van infectieziekten, zoals tekenbeten.
• In de kwaliteit en beleving van parken en plantsoenen komt meer aandacht voor geschiedenis, beeld en gebruikswaarde. Daarmee bevordert de gemeente Zeist de natuurwaarden, natuurontwikkeling en natuurbeleving in de directe woonomgeving zoveel mogelijk.
• Het analyseren van groenwaarden voorafgaand aan (nieuwe) ruimtelijke ontwikkelingen.
• In kosten-batenanalyses bij ruimtelijke ontwikkelingen borgen wij het economisch rendement van de groene omgeving, in plaats van het uitsluitend als een kostenpost te zien.
• Kwaliteit en kwantiteit van het water is uitstekend. Het natuurlijke watersysteem is zo ingericht, dat de kweldruk toeneemt en kenmerkende natuurwaarden op de overgang van Heuvelrug naar Kromme Rijngebied weer tot uitdrukking kunnen komen. Dat garandeert ook voldoende grondwater als drinkwater voor de toekomst.
• Het ontwikkelen en behouden van groene gebieden waarin stilte en rust gevonden kan worden, bij voorkeur als kwaliteit van (een deel) van de waardevolle landschappen.
• Inzetten op het netwerk van lanen (en wegen) als dragers van de groenstructuur en als beeldkenmerk van Zeist.
• Parken en plantsoenen moeten qua geschiedenis, beeld en gebruikswaarde de aandacht krijgen die ze verdienen.
• Versterken van de identiteit en de herkenbaarheid van de verschillende landschappen in het gebied en de samenhang hierbij vergroten.
• Waarborgen van het cultureel erfgoed dat aanwezig is in het buitengebied.
• Versterken van de (be)leefbaarheid en het gebruik van het buitengebied.