Kromme Rijngebied
Dit ‘buitengebied’ ligt ten zuidwesten van de bebouwde kom van Zeist tot aan de gemeentegrens met de Bilt, Utrecht, Bunnik en Utrechtse Heuvelrug. Het gebied is ontstaan door de (Kromme) Rijn met zijn vele oude meanders. Daardoor is een rivierenlandschap ontstaan met stroomruggen, oeverwallen, restgeulen en lager gelegen ‘kommen’.
Het gebied heeft zich in de loop van de tijd ontwikkeld tot een hoogwaardig natuur- en cultuurlandschap, waarbij elke gebied afhankelijk van de niet-biotische omstandigheden een specifieke karakteristiek kent. Denk aan veel weilanden afgewisseld door boomgaarden, lanen en brede stroken met bomen en struiken (ook wel: houtsingels). De aanwezige bossen horen bij de landgoederen in dit gebied.
Behalve de grote verschillen in hoogte, grondslag en waterhuishouding op korte afstand is er verschil in voedingsrijk rivierwater enerzijds en voedselarm kwelwater vanuit de heuvelrug anderzijds. Dat alles zorgt voor een groot verschil in natuurlijke vegetatie en in mogelijkheden voor landbouw. Toen de (Kromme) Rijn na het ontstaan van de Lek steeds verder verzandde, werd de rivier in 1122 bij de buurgemeente Wijk bij Duurstede afgedamd.
De belangrijkste kwaliteit is de overgang van een zeer besloten bosrijk gebied naar een open karakter met uitzicht en landelijke wegen. Er is een hoge biodiversiteit met grotere zoogdieren als ree, haas en das. Deze is echter in de loop der tijd door intensivering van de landbouw achteruitgegaan. In het kader van verschillende natuurprojecten wordt wel aan natuurherstel gewerkt, zoals op Blikkenburg en de Bunzing. Er is een grote diversiteit aan flora en fauna en er is relatief weinig bebouwing. Deze bebouwing wordt vooral gedomineerd door agrarische bebouwing, gevestigd vanaf eind 18e eeuw. De agrarische activiteiten bestaan uit akkerbouw, veeteelt en fruitteelt. De eerste bouwwerken die in dit gebied werden opgericht waren de ‘ridderhofsteden’ (versterk huis van iemand van adel). De historie hiervan gaat terug tot de 13e eeuw. In plaats van de voormalige ridderhofsteden vind je nu de verschillende landgoederen: Wulperhorst, Blikkenburg en Rhijnwijck.
Zeist West
De wijk Zeist - West is grotendeels gebouwd in het Kromme Rijngebied. In de wijk zelf zijn delen van het oorspronkelijk aanwezige landschap opgenomen. In het bijzonder bijvoorbeeld de overgebleven vijverpartijen van buitenplaatsen langs de Utrechtseweg en de Zeister en Biltse Grift (inclusief het oude sluisje bij De Clomp) en aangrenzende groenzones. Deze waterloop heeft ook een belangrijke ecologische betekenis, Onder andere voor de zeldzame watervleermuis en als ecologische verbinding met veel groen. Daarnaast liggen er landschapsstroken die het Kromme Rijngebied verbinden met de Heuvelrug. Het meest kenmerkende voorbeeld daarvan is de zone langs de Griftlaan/‘Kouwenhovenselaan’. Dit is een groenstrook waar aanvankelijk de geplande randweg van Zeist zou aansluiten op Zeist. Aangezien deze randweg er nooit is gekomen is deze strook nu een belangrijke ecologische en landschappelijke verbinding geworden met de Niënhof en de Grift. Hierdoor beleef je het rivierenlandschap in de wijk door de kenmerkende beplanting met wilgen, populieren en essen.
Doelstelling
De doelstelling voor dit gebied is het zo veel mogelijk behouden van het oorspronkelijke karakter en de natuurwaarden van het rivierenlandschap. Stedelijke druk door ontwikkelingen op het gebied van wonen en werken mogen het landschapsbeeld niet aantasten. Eventuele nieuwe bouwwerken en landschappelijke ontwikkelingen in de toekomst dienen uiteraard te passen in de karakteristiek van het gebied. Ook belangrijk zijn de ecologische verbindingen. Door het gebied tussen de Wildviaducten in de A12 bij Odijk en in de A28 bij op het landgoed Vollenhoven, en tussen het Kromme Rijngebied en de Heuvelrug
Bijzondere natuurwaarden
- Langs de lanen groeien veel paddenstoelen van kleibossen. Dat geldt in het bijzonder voor de Blikkenburgerlaan.
- Op de natuurakkers bij huis Blikkenburg komen veel bijzondere akkerplanten voor. Hier is zaad (of maaisel?) van andere akkeronkruidreservaten van het Utrechts Landschap uitgestrooid.
- Op landgoed Rijnwijck staat de grootste populatie bosanemoon van Zeist.
- In de sloten in het deelgebied komt hier en daar de grote modderkruiper (een vis) voor en op meer plaatsen de kleine modderkruiper en bittervoorn.
- Bijzondere amfibieën: de kamsalamander en de poelkikker.
- Grootste populatie van de ringslang in Zeist
Ambitie
De ambitie voor dit landschap is onder andere het zo veel mogelijk behouden van het oorspronkelijke karakter. We kunnen het Kromme Rijn-gebied als natuurgebied versterken door een aaneengesloten robuuste natuurcorridor te creëren van Groenekan tot tenminste Odijk. Hiermee kunnen robuuste natuurwaarden worden gecreëerd, waardoor de leefruimte voor flora en fauna kan worden versterkt. Denk daarnaast ook aan een ambitie als het ecologisch beheer van de aanwezige bermen, het herstel van kweldruk en de transitie van de landbouw naar een circulaire, natuurinclusieve, klimaatneutrale en bij voorkeur streekgebonden landbouw.
Waarden
De Werkgroep Biodiversiteit Zeist en omstreken heeft voor het Kromme Rijngebied en ook voor de Stichtse Lustwarande een aantal waarden gedefinieerd die zij hiervoor - nu en in de toekomst - van belang vinden.
- Hoogwaardig cultuurhistorisch landschap (coulissenlandschap in overgangszone van stuwwal naar Kromme Rijn met talrijke landgoederen)
- Natuurcorridor tussen Langbroeker wetering en Noorderpark, met belangrijke flora en fauna en onderdelen Natuurnetwerk Nederland)
- Cultuurhistorisch, aardkundig en hydrologisch belangrijk landschap (landgoederen, oude armen Kromme Rijn, kwelgebied)
- Hoogwaardige groene long voor extensieve recreatie
- Natuur- en landschapswaarden stuwwal
- Cultuurhistorische waarden Stichtse Lustwarande en sprengen
- Natuurwaarden kwelzone
- Natuur- en landschapswaarden coulissenlandschap Kromme Rijngebied
- Natuur- en landschapswaarden rivierbegeleidende broekbossen langs Kromme Rijn
- Natuur- en landschapswaarden Kromme Rijn