Opgave duurzame energie en duurzaam klimaat

We zitten midden in een grote verandering. Van oude energie, naar nieuwe energie. Van weggooi- en consumptie-economie, naar een hergebruik- en circulaire economie. Een soort nationale en lokale verbouwing waarin we alle gebouwen, infrastructuur en gewoonten onder de loep nemen.

Waarin we allemaal minder energie gaan verbruiken, minder CO2 gaan uitstoten en (ook zelf) meer groene energie gaan opwekken. Dat doen we niet alleen in Zeist. Zo’n 200 landen hebben afspraken gemaakt over het tegengaan van klimaatverandering en zetten zich in om onze leefomgeving  prettig te houden. De afspraken in het Klimaatakkoord vragen om een 49% reductie (afname) van broeikasgassen in 2030 en 95% in 2050.

Naast de energietransitie, vraagt de klimaatverandering om klimaatadaptatie. Het klimaat verandert door de opwarming van de aarde. De precieze verandering hangt af van veel factoren, maar duidelijk is dat de weersomstandigheden in Nederland extremer worden. We krijgen te maken met heftiger regenbuien, langere droge periodes en meer en hetere zomerse dagen en nachten.

Om ook in de toekomst prettig te kunnen wonen, werken en recreëren, investeren wij in een klimaatbestendige inrichting. Onder alle weersomstandigheden een klimaatbestendige gemeente zijn, betekent dat we ons richten op extreme situaties. Door nu de juiste dingen te doen, zorgen we ervoor dat er ook straks een prettige leefomgeving is voor iedereen. We richten ons op de volgende ambities, die na te lezen zijn in de Klimaatvisie Zeist 2021.

De gemeenteraad heeft in 2019 de Routekaart Nieuwe Energie vastgesteld en daarmee bepaald dat Zeist zo snel mogelijk, en uiterlijk in 2050, energieneutraal wil zijn. Dat betekent dat in Zeist evenveel energie duurzaam opgewekt wordt als verbruikt, liefst op eigen grondgebied.

We vinden een gezond duurzaam leefklimaat belangrijk, ook voor toekomstige generaties. We zijn daarom aangesloten bij nationale en internationale afspraken over het tegengaan van klimaatverandering door het terugdringen van CO2. We schakelen dus over naar duurzame energiebronnen. En we vinden dat onze inwoners duurzaam toegang moeten hebben tot warmte en energie. We zitten dus volop in een energietransitie!

Let wel, duurzaam leven gaat verder dan alleen energie. Het gaat ook om zuinig zijn op alles wat leeft, onder onze voeten en in de lucht; een duurzame biodiversiteit. Of wat dacht je van een circulaire economie? Dus we hergebruiken grondstoffen bijvoorbeeld.

De Routekaart Nieuwe Energie beschrijft op welke 5 actielijnen de gemeente het initiatief neemt, in welk tempo en met welke focus. De 5 lijnen zijn:

1. Warme Wijken (uiterlijk 2050 wijk en buurten aardgasvrij)
2. Duurzame Mobiliteit (fiets en openbaar vervoer ruim baan, in gesprek met bedrijven over duurzaam vervoer, laadpalen en deelauto’s)
3. Groene Bedrijven (netwerk van duurzame bedrijven)
4. Duurzame Energie (energieopslag en opwek van energie, innovatie)
5. Het Goede Voorbeeld (gemeentelijke organisatie is in 2030 energieneutraal)

De verduurzaming verloopt stapsgewijs, waarbij tot 2030 wordt uitgegaan van bewezen duurzame en betaalbare technieken. Andere innovatieve technieken, zoals het gebruik van waterstofgas of diepe aardwarmte, worden ook onderzocht, omdat ze mogelijk op lange(re) termijn een belangrijke rol spelen.

Wat betreft duurzame energiebronnen betekent dit dat we in de komende periode vooral inzetten op windmolens en zonnepanelen. Eerste prioriteit is het maximaal benutten van kansen voor zonnepanelen op grote en kleine daken. Onze ambitie is dat aantal tot 2030 te vertienvoudigen. Als indicatieve mix van duurzame bronnen wordt gewerkt met 2 windmolens en 35 hectare zonnevelden, naast het vertienvoudigen van het aantal zonnepanelen op daken. Met deze maatregelen realiseren we een derde van de opgave in duurzaam opwekken in 2030.

In de gebouwde omgeving zetten we maximaal in op isoleren en besparen. Stichting Energie Zeist, met de labels Mijn Groene Huis en Mijn Groene Bedrijf, is hierin een belangrijke partner. Naast de inzet op energiebesparing en duurzame energieopwekking, werken we ook aan een route naar aardgasvrij. Actielijn 1 is dat. In 2021 is de Transitievisie Warmte (TVW) vastgesteld. Deze visie is een eerste stap op weg naar aardgasvrij zijn. Het doel van de warmtetransitie is om in 2050 voor alle inwoners een betaalbare, betrouwbare en duurzame warmtevoorziening beschikbaar te hebben in de gemeente Zeist. Samen met inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties geven we inhoud aan de Transitievisie Warmte.

De energietransitie brengt veiligheidsrisico’s met zich mee. Risico’s die invloed hebben op onze gezondheid bijvoorbeeld. Zoals risico’s rond elektrisch rijden, waterstof en grootschalig gebruik van zonnepanelen. Of geluidsbelasting die windmolens kunnen afgeven, net als flikkering van de wieken.

Bij energieprojecten voor de energietransitie zullen thema’s als milieu, gezondheid en omgevingsveiligheid dan ook een rol spelen. We willen dat maatregelen voor de energietransitie ook bijdragen aan een gezonde leefomgeving. Dus bijvoorbeeld schoon drinkwater en schone lucht om in te ademen.

De regio Utrecht werkt aan een Regionale Adaptatie Strategie (RAS). Dat is een visie om te komen tot een klimaatbestendige en waterrobuuste regio Utrecht in 2050, waarbij de inrichting en samenleving zijn aangepast aan de risico’s en kansen door klimaatverandering. We geven in ons beleid Klimaatbestendig Zeist 2021 invulling aan de doelstellingen en strategie van de RAS.

• Het verduurzamen en aardgasvrij maken van de gebouwde omgeving zal gefaseerd en stapsgewijs per wijk en buurt plaatsvinden, gebaseerd op verkenningen. In de Transitievisie Warmte is rekening gehouden met de volgende fasering:
  • Korte termijn: Vollenhove (inclusief Pedagogenbuurt) en Den Dolder Noord.
  • Middellange termijn: het Slot en omgeving, Austerlitz, Staatsliedenkwartier en de zorgcomplexen nabij de Arnhemsebovenweg in Kerckebosch.
  • Wijken waar nog geen studies lopen, maar waar zich wel kansen voor lijken te doen op de middellange termijn (2025 – 2040) zijn: Den Dolder-Zuid, Nijenheim, Crosesteijn, Vogelwijk, Griffensteijn en Kersbergen, Brugakker, De Clomp, Couwenhoven, Mooi Zeist, Hoge Dennen, Valckenbosch, Dichterswijk, delen van Kerckebosch, delen van Huis ter Heide-Zuid en Sterrenberg.
  • De overige buurten volgt een ‘natuurlijk tempo’ ergens tussen 2021 en 2050: Lyceumkwartier, Dijnselburg, Utrechtseweg, Zeister Bos, Huis ter Heide-Noord, delen van Huis ter Heide-Zuid, Bosch en Duin, Beukbergen, Blikkenburg e.o., Weidegebied, Driebergseweg, Station NS, verspreide huizen in Austerlitz, Soestdijkerweg en omgeving, Patijnpark, Centrumschil-Noord en delen van Den Dolder-Noord.
• We onderzoeken in regionaal verband de potentie voor het duurzaam opwekken van energie verspreid over de gemeente Zeist. Zo verkennen we waar en onder welke voorwaarden er op het grondgebied van Zeist ruimte gevonden kan worden voor duurzame energie door windmolens en zonnevelden. De beleidsvisie Zonnevelden (2020) geeft aan welke gebieden we hiervoor kansrijk vinden en onder welke voorwaarden. Ook de zone direct rond de A28 wordt als mogelijk gebied voor duurzame opwek van energie gezien. In het Kromme Rijngebied willen we ruimte bieden aan enkele kleine zonnevelden (van ieder maximaal 5 hectare), mits deze goed zijn ingepast in de omgeving en het landschap.
• We werken de komende jaren aan een klimaatbestendige inrichting van de leefomgeving. Zo werken we samen met Utrechts Landschap en andere partners aan het klimaatbestendig inrichten van een aantal bijzondere landgoederen en buitenplaatsen, die allemaal tot de Stichtse Lustwarande behoren: Pavia, Hoog Beek & Royen, Schoonoord, Molenbosch, De Breul en het Zeisterbos worden opgeknapt en gerestaureerd met meerwaarde voor natuur, cultuurhistorie, waterkwaliteit en klimaatadaptatie.
• Een andere actie voor een klimaatbestendige inrichting van onze leefomgeving voor alle inwoners, is dat de gemeente gebouweigenaren, bouwers en ontwikkelaars om een extra bijdrage vraagt bij nieuwbouwprojecten en ingrijpende renovaties. Denk aan het hergebruik van materialen, natuur en milieu, hittestress, energieverbruik en periodes van droogte en wateroverlast. In het Duurzaam Bouwenbeleid staan de (bovenwettelijke) eisen. 
• We onderzoeken samen met 16 andere gemeenten uit de regio de mogelijkheid om het Kromme Rijngebied als natuurgebied te versterken, door een aaneengesloten robuuste natuurcorridor te creëren van Groenekan tot minimaal Odijk. Hiermee kunnen robuuste natuurwaarden worden gecreëerd, waardoor de leefruimte voor flora en fauna kan worden versterkt. Belangrijk onderdeel hiervan is het terugbrengen of versterken van verdwenen of verzwakte watergangen met bijbehorende natte natuurwaarden. Het landschapsontwikkelingsplan Kromme Rijngebied vormt hierbij het beleidskader.

Warmtetransitie

• Iedereen doet mee
  Iedereen moet mee kunnen in de warmtetransitie.
• Warmte blijft betaalbaar
  We streven naar de laagste totale kosten voor de warmteoplossing en daarmee ook de laagste kosten voor bewoners en bedrijven.
• We sluiten zo veel mogelijk aan bij logische momenten voor verandering
  We spelen in op logische momenten in buurten, zoals vervangingsmomenten van de aardgasleidingen, onderhoudsplannen aan gebouwen, of grootschalige werkzaamheden in de openbare ruimte.
• We stimuleren energiebesparing
  Energiebesparing is belangrijk om de vraag naar energie in 2050 te beperken en de CO2-uitstoot te minimaliseren.
• We zijn zorgvuldig en transparant
  We hechten veel belang aan een zorgvuldig proces, dat transparant is, waarin iedereen mee kan doen en waarin we duidelijke, eerlijke en begrijpelijke informatie bieden. We zien dit als randvoorwaarde om tot acceptatie te komen en de belangen van bewoners en bedrijven in Zeist goed te dienen.
• We kiezen voor duurzame en gezonde oplossingen
  Naast energie en klimaat is er ook aandacht voor bredere milieu-impact en de volksgezondheid (zoals een gezond binnenklimaat) en milieuvriendelijke oplossingen.
• We blijven alert op innovaties
  We staan open voor nieuwe inzichten door bijvoorbeeld de komst van nieuwe technologieën.

Klimaatadaptatie

• Voor wateroverlast hanteren we de volgende toekomstvisie
  'We accepteren dat er tijdelijk water op straat kan staan. We voorkomen echter dat het water woningen binnenstroomt of voor verkeersopstoppingen op hoofdwegen zorgt. Dit bereiken we door het hemelwater op te vangen daar waar het valt en vast te houden op lager gelegen locaties waar het geen hinder of overlast tot gevolg heeft.'
• Voor hitte hanteren we de volgende toekomstvisie
  'Iedere inwoner van Zeist heeft een koele locatie, in de vorm van een speeltuin, park of bos, in zijn of haar directe omgeving. Ook op de straten is verkoeling te vinden, met name de voet- en fietspaden hebben schaduw op het heetste moment van de dag. Verder zijn er door de hele gemeente groene daken en -gevels zichtbaar. Bij woningen voor kwetsbare groepen, hebben we daarnaast gezorgd voor extra natuurlijke verkoeling.’
• Voor droogte hanteren we de volgende toekomstvisie
  ‘In natte periodes infiltreren we zoveel mogelijk hemelwater in de bodem en bouwen we zo een buffer op voor droge periodes. Hierdoor gaan we verdroging in de gemeente Zeist en op de Utrechtse Heuvelrug tegen. Ook kiezen we voor sterke beplanting en bomen die zijn afgestemd op de lokale omstandigheden, zoals de grondslag en de beschikbaarheid van (grond)water. Door goed onderhoud aan onze watergangen is de waterkwaliteit goed en is er geen sprake van blauwalg of botulisme.’
• Voor waterveiligheid hanteren we de volgende toekomstvisie
  ‘De Lekdijk is door het rijk en het hoogheemraadschap verstevigd en opgehoogd. Bij een eventuele dijkdoorbraak zijn de gevolgen van een overstroming beperkt: Zeist-West kan enkele decimeters onder water lopen en de vitale en kwetsbare functies zijn zoveel mogelijk (hoog en droog) op de Utrechtse Heuvelrug gepositioneerd. Daarnaast zijn onze calamiteitenplannen op orde, dus weten we wat we moeten doen.’